ԿԱՐՊԻԲԱՍԱՐ

Կարպիբասարի մահալը, որը սահմանակից էր Սեիդլի-Ախսախլիի, Գըրխբուլաղի, Զանգիբասարի և Սարդարաբադի մահալներին, ներառում էր Կարպի գետի միջին և Գարասու գետի վերին մասերը։ Հարստությամբ և բնակչության խտությամբ տարբերվող մահալի անվանումը պատմական աղբյուրներում հիշատակվում է՝ որպես Էլխանիների պետության Չուխուրսադի կուսակալոթյան Կարբի գավառ:

Մատենադարում պահվող առքուվաճառքի փաստաթղթերում նշվում է, որ՝ 1431 թվականին Աղգոյունլու Յագուբ թագավորի ներկայացուցիչ Ամիր Ռուստամը, 7 գյուղերը՝ Ուչքիլսան, Աշտարակը, Բաթրինջը, Նորագավիթը, Աղունատունը, Քիրաջլին և Մուղանլըն՝ 530 հազար Թավրիզի դինարով Մակվեցի Գրիգոր կաթողիկոսին վաճառելուց հետո, Արևմտյան Ադրբեջանի տարածքում ստեղծվել են առաջին հայկական բնակավայրերը։ 1441 թվականին Ջահանշահ Գարագոյունլուի հրամանագրով թույլատրվել է՝ Հայոց Կաթողիկոսի գործունեության կենտրոնը Կիլիկիայի Սիս քաղաքից տեղափոխել Ադրբեջան՝ Իրավանի մոտ գտնվող Ուչքիլսա, և հնագույն ղփչաղական-քրիստոնեական տաճարը՝ Ուչքիլսան (Էջմիածին) դարձավ հայոց կաթողիկոսարանի կրոնական կենտրոնը:

Իրավանի խանության կենտրոնում գտնվող մահալում կար 166 գյուղ։ Ժամանակի ընթացքում Ուչքիլսայի շրջակայքում իր հողերը ընդարձակող հայկական եկեղեցին՝ 1828 թվականին Ռուսաստանի կողմից խանության գրավումից հետո, վերաբնակեցման շնորհիվ այս տարածքները ամբողջությամբ հայկականցրեց:

1930 թվականի սեպտեմբերի 9-ին մահալի տարածքում ստեղվեց Աշտարակի շրջանը։

1948-1951 թվականներին շրջանի վերջին 6 գյուղերի՝ Թալիշի, Թեքիայի, Ուջանի, Ջադգըրանի, Ինեքլիի, Թուլնաբիի բնակչությունը բռնի տեղահանվել է Ադրբեջան։