ԶԱՆԳԻԲԱՍԱՐ

Զանգիբասարի մահալը, որը ձգվում էր Իրավան քաղաքի հարավային մասից մինչև Արազ գետը, հարավից շրջապատված էր Սուրմելիի, արևմուտքից՝ Սարդարաբադի, արևելքից՝ Գառնիբասարի մահալերով։ Զանգիբասարը, որն իր անունը ստացել է իր տարածքով անցնող Զանգի գետից, 19-րդ դարում դարձել է անկախ մահալ՝ անջատվելով Գըրխբուլաղ մահալից։, Զանգիչայի երկու ափերին հիմնադրված 26 գյուղերից բաղկացած մաահալի կենտրոնն էր Ուլուխանլը գյուղը:

1918-20 թվականներին հայերի կողմից իրականացված ջարդերի և 1930-ական թվականների բռնաճնշումների ժամանակ Զանգիբասարի մահալի՝ Արազի ափերին գտնվող գյուղերի բնակչության զգալի մասը ստիպված է եղել տեղափոխվել Թուրքիայի տարածք։

1920-ական թվականներին մահալի կենտրոնի հնագույն Ուլուխանլը անվանումը փոխվել է Նարիմանլիի՝ ի պատիվ Ն.Նարիմանովի, իսկ 1937 թվականի դեկտեմբերի 31-ին կրկին վերանվանվել է Զանգիբասար։ Դրանից հետո կարճ ժամանակով՝ Զանգի գետի Հրազդան անվանվելու հետ կապված, գյուղը անվանակոչվել է Հրազդան։ Ի վերջո, 1950 թվականի հուլիսի 31-ին այս անունը փոխարինվել է Մասիսով։

1938 թվականին Զանգիբասարի տարածքում ստեղծվել է համանուն վարչական շրջան։ Զանգիբասարի շրջանի 37 գյուղերից միայն չորսում են ապրել հայեր։ ԽՍՀՄ Նախարարների խորհրդի՝ 1948-50 թվականներին Հայկական ԽՍՀ-ից 100.000 ադրբեջանցիների Կուր-Արազի հարթավայրում վերաբնակեցնելու մասին որոշումից հետո, այստեղ ևս սկսեցին հաստատվել՝ Ուլուխանլուից տեղահանված ադրբեջանցիների տներին տիրացած հայերը։

1958-1960 թվականներից հետո, կրկին Զանգիբասար՝ իրենց հայրենի հողը վերադարձած ադրբեջանցիների թիվը՝ 1988 թվականի նոյեմբերին՝վերջին տեղահանության ժամանակ, հասել էր 29860 մարդու։